اين گياه در جاهاي مختلفي مي رويد و انواع مختلفي دارد. معمولاً از دانه هاي اين گياه استفاده مي شود. از اين گياه براي ناراحتيهاي تنفسي استفاده مي شود و يكي از گياه هاي لعاب دار و داراي ماده سافورين است.

دانه هاي آن را در آب خيس مي كنند. اين گياه عوارض جانبي ندارد. از برگ اين گياه به وفور استفاده مي شود و برگ آن خاصيت ضد عفوني كننده دارد و همچنين دانه اين گياه هم خاصيت ضد عفوني كننده و خلط آوري خوبي براي دستگاه تنفسي دارد.

به فارسی گیاه و تخم آن را «بارهنگ » و در برخی مناطق ایران « بار تنگ» و در تبریز « تخم بیزوشا» گویند . در کتب طب سنتی با نامهای « بار تنگ» و یا عربی آن « لسان الحمل کبیر» نامبرده می شود. به فرانسوی آن را Plantain ، Plantain majeur و Grand plantain و به انگلیسی Plantain و plantain Larger نامند . در هند در ایالت بمبئی نیز آن را « بار تنگ» می نامند. گیاهی است از خانوادۀ Plantaginaceae نام علمی آن Plantago major L. است. گونۀ دیگری به نام Plantago asiatice L. در برخی مدارک به عنوان مترادف بارهنگ یا لسان الحمل کبیر ذکر شده است .



مشخصات

گیاهی است چند ساله به بلندی 45- 10 سانتی متر بدون ساقه . برگها تخم مرغی پهن ، ضخیم ، دراز و دارای 9-3 رگبرگ کاملاً مشخص صاف یا پوشیده از کرک که به شکل گروهی مستقیماً از ریشه از محل یقه از خاک بیرون آمده اند. گلها خوشه ای و در انتهای یک پایۀ گل دهنده گُرز مانند ظاهر می شوند. میوۀ آن دارای دو خانه است و در هر خانه 8-4 دانۀ تخم مرغی کوچک وجود دارد. اغلب قسمتهای اندام گیاه نظیر برگ ،ریشه و تخم آن مصارف دارویی دارد.

تکثیر بارهنگ از طریق کشت تخم آن در زمین اصلی صورت می گیرد و روش کاشت آن شبیه اسفرزه است که در آن بخش ذکر شده است .

بارهنگ در اطراف تهران ، ری ، کرج و در گیلان در لاهیجان ، در آذربایجان در تبریز، سراب ، سهند ، و در کردستان ، خراسان ، اصفهان ، بلوچستان دیده می شود . این گونه بارهنگ در اروپا ، شمال آفریقا ، امریکای شمالی و هند انتشار دارد. چند گونه از خانوادۀ بارهنگ در ایران می رویند که از نظر خواص دارویی بسیار مشابه بارهنگ هستند . نامهای علمی آنها عبارت است از :

1- Plantago lanceolata L. . این گونه در کتب طب سنتی با نام « لسان الحمل صغیر» ذکر می شود و فارسی آن « بارهنگ نیزه ای » است . به فرانسوی Plantain lanceole و Herbe a cinq coutures و Oreill de liver گفته میشود.

این گیاه چند ساله است و بدون ساقه می باشد . برگهای آن دراز نیزه ای نوک تیز که دارای 5-3 رگبرگ مشخص است . میوۀ آن به شکل کپسول و کمی دراز است که در آن 2 دانه قرار دارد. دانه ها کمی دراز ، و لیز است و در طرف داخل دانه دارای شیاری می باشد. این گیاه در ایران در منطقۀ تهران ، کرج ، شمیرانات ودر گیلان در رشت ، لاهیجان ، و در ساحل آستارا و در آذربایجان در تبریز در کنار شهرها و در اطراف اردبیل ، خوی و در خراسان در مناطق مرزی حریرود و در اراک و تفرش ، لرستان ، خرم آباد ، ملایر ، مسجد سلیمان ، شیراز، کرمان ، بلوچستان ، زابل و سیستان دیده می شود در اروپا و همچنین در هند نیز انتشار دارد.

2- Plantago media L. که به فرانسوی Plantain moyen گفته میشود گیاهی است چند ساله بدون ساقه برگها همه از ریشه خارج شده اند و در هر دو سطح پوشیده از کرک، تخم مرغی و دارای 9-5 رگبرگ مشخص هستند. این گیاه در آذربایجان و اطراف رشت می روید.

دو گونۀ فوق از نظر خواص خیلی شبیه بارهنگ رسمی و از نظر شکل بوته نیز با کمی اختلالات مشابه می باشند.

گونۀ دیگری از گیاهان این خانواده که از نظر خواص مشابه بارهنگ است ولی از نظر شکل کمی متفاوت است به نام Plantago coronopus L. میباشد. به فرانسوی Hart,s horn گفته می شود. این گونه در کتب طب سنتی با نام « اوذَینه» آمده است . گیاهی است یکساله و دوساله و در برخی مناطق چند ساله بدون ساقه و کم و بیش پوشیده از کرک. برگها دراز، مثلثی ، با بریدگی که همه از ناحیۀ یقه ریشه بیرون آمده اند این گیاه در ایران در مراتع و چمنزارهای بوشهر، در آبادان ، مسجد سلیمان و بلوچستان دیده می شود [ از فلورا ایرانیکا].

فلورا ایرانیکا معتقد است که دو گونه فرعی از این گیاه یکی به نام علمی Plantgo coronopus Sub coronopus در گرگان، لرستان (پشت کوه)، مهران، بختیاری، قصر شیرین،اهواز، بوشهر، برازجان بلوچستان وجزیرۀ هرمز می روید و دومی به نام علمی Plantgo coronopus Sub commutata (Guss.) Pilger در لرستان ، پشت کوه ، ایلام مهران ، بین دهلران و شوش و در فارس ، بوشهر، دشت ارژن ، کازرون ، لار ، جزیرۀ قشم و حاجی آباد نزدیک طارم انتشار دارد.

4- Plantago crassiflia Forsk که مترادف P.maritima L. می باشد. نام اصلی این گونه سابقاً P.maritima گفته می شد. این گونه به فرانسوی Plantain maritime گفته می شود. و از نظر شکل کم و بیش شبیه سایر گونه هاست. این گیاه بیشتر در سواحل شنزار می روید. در ایران در غرب تهران در مردآباد کرج ، در آذربایجان غربی در ساحل دریاچه در نقاط شور ساحلی، در افشار در کنار آبهای معدنی احمدآباد ، در مرکز در کوه قهرود و در مناطق مرزی حریرود و در شرق دیده می شود.



ترکیب شیمیایی

در گیاه بارهنگ و اکثر سایر گونه های مشابه بارهنگ گلی کوزید اوکوبین یافت می شود [ کوبوتا]. و بعلاوه دارای مادۀ پلانتاژین می باشند[ چونگ کوئو تو نونگ یائوچی ] . در تخم یا دانه های آنها مقدار زیادی مواد گلوتینی و بعلاوه پلانته نولیک اسید ، سوکسی نیک اسید ، آدنین [ کاریونه وکیمورا]، کولین، اوکوبین وجود دارد [ اوگاتا & نیشی اوجی ].

در گزارش تحقیقات دیگری آمده است که در گیاه وجود گلی کوزید اوکوبین تایید شده و در تخمهای آن در حدود 183/0 درصد مادۀ هولوزید پلانتئوز وجود دارد . در برگهای آن تعدادی گلوکوزید ، ساپونین و ترکیبات تلخ یافت می شود [G.I.M.P] .

معمولاً در بازار زیر عنوان بارهنگ مخلوطی از چند گونه و عمدتاً P.major و P.lanceolata و مقداری نیز از سایر گونه های فوق عرضه می شود. از نظر ترکیبات شیمیایی و خواص گونه های فوق کم و بیش شبیه هستند و همۀ آنها از نظر زراعی علف هرز مراتع محسوب می شوند ولی از نظر دارویی دارای خواص مفیدی می باشند. در هند برگهای تازۀ بارهنگ بخصوص گونه P.lanceolataدارای خاصیت ضد باکتری است و روی زخمها و جراحتها ونقاط ملتهب می گذارند ، خیلی مفید است [ G.I.M.P] . این کار را مرسو است که در گیلان ، شمال ایران نیز می کنند و از له شدۀ برگ بارهنگ برای التیام زخم استفاده می کنند. آقای دکتر H.Leclerc نیز در تجربیاتی نشان داده است که اگر برگ تازۀ بارهنگ را چند ساعت در آب جوشیده گذارند و قطعات آن را روی زخمها بیندازند درالتیام زخم تسریع می شود. در هند از برگهای گونۀ P.major نیز به همین ترتیب استفاده می شود و از دانه های بارهنگ به عنوان تونیک و محرک و برای معالجۀ اسهال خونی تجویز می شود ، بعلاوه از برگها و ریشۀ بارهنگ نیز به عنوان تب بر مصرف می شود. در فرانسه مرسوم است از برگها یا ریشۀ بارهنگ 100 – 50 گرم گرفته در یک لیتر آب جوشانده و برای قطع اسهال 3 فنجان در روز می خورند قابض و آرام بخش است .

 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: